Zingt ze vals of juist niet? Die vraag wordt vaak gesteld over de Nederlandse singer/songwriter Roosbeef, die dit weekend veel publiek trok op Lowlands. NRC benoemde het eerder deze maand zelfs als trend: vals zingen was afgelopen jaar een terugkerend onderwerp. Over Roosbeef schrijft Hester Carvalho: “Haar stem is omstreden, maar ze is in goed gezelschap. Bob Dylan, Neil Young, Thom Yorke, Leonard Cohen, Madonna, Lou Reed, David Byrne, Johnny Rotten – allemaal werden ze door critici afgedaan als te iel, te schel, te onvast, te nasaal. Maar later werd zoiets steevast als pluspunt omschreven.” Klassiek zangcoach Claron McFadden wordt er zelfs bijgehaald om het vals zingen van Roosbeef te verklaren.
Neem nou het lied “Onder invloed”, hier te zien in een live-vertolking tijdens het tv-programma De Wereld Draait Door. Met haar lijzige intonatie en stemcapriolen, soms moedwillig uit de maat, stelt Roos Rebergen (beter bekend onder haar artiestennaam Roosbeef) de luisteraar niet gerust, maar zaait ze juist verwarring.
“Zij is een echte zangeres, al laat ze het hier niet horen”, zegt McFadden lachend in NRC. Ze kan het weten, want naast geschoold sopraan is McFadden ook zangcoach en hoofddocent aan het Conservatorium van Amsterdam. Roosbeef zingt niet vals uit onmacht maar als artistiek statement, aldus de expert. “Ook het lijzige dat je in haar stem hoort, is een keuze. Daarin verschilt ze van Mick Jagger, want hij heeft geen keus. Roosbeef zou voluit, met eindeloze kracht, kunnen zingen. Ze heeft de vijfde versnelling.”
Echte zangers hebben die vijfde versnelling, aldus McFadden. Die openbaart zich als de stem omhoog gaat – hij krijgt vleugels, lijkt nooit op te houden. In Amerika noemen ze dat ‘ping’. Chaka Khan en Aretha Franklin hebben het, Norah Jones en Amy Winehouse niet. Maar ook oude helden als Mick Jagger en David Bowie (ooit ook samen zingend) falen volgens McFadden op dit punt. Waarom spreken ze dan toch zo veel mensen aan? “Ze bekoren met hun persoonlijke klank.”
Iemand die het ook van die eigen klank moet hebben, is Lucky Fonz III. Deze generatiegenoot van Roosbeef is de enige waarvan McFadden vindt dat hij soms echt vals zingt. Florence and the Machine, Roosbeef en Lily Allen doorstaan de ‘test’ wel. Over Lucky Fonz zegt de zangcoach:
“Zijn stem is niet stabiel, het klinkt nu en dan vals. Toch raakt hij me. Deze zanger heeft dringend iets te zeggen en doet dat. Dat geeft mij als luisteraar een gevoel van betrokkenheid.”
Luister zelf naar Roosbeef en Lucky Fonz III (zie hieronder een live-vertolking van “The Island”) en geef je oordeel. Dat mag natuurlijk ook over de vele andere genoemde valszingers: van Bob Dylan tot Madonna, van van Lily Allen tot David Bowie. Mijn eigen favoriete ‘onvaste’ stem is trouwens Tom Waits, wiens schuurpapieren strot je in het diepst van je hart kan raken.